Η εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσης, που ευρίσκεται
σήμερα στην Ι. Μ. Χιλανδαρίου του Αγίου
'Ορους, είναι από τις πιο παλαιές που υπάρχουν στον κόσμο. Συνδέεται με τον
μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας και θεολόγο Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, τον
σημαντικότερο υμνογράφο.
Ο Όσιος Ιωάννης ήταν υπέρμαχος των Ιερών εικόνων και
αντίπαλος των εικονομάχων. Στρεφόταν μάλιστα εναντίον του υποκινητού και
πολεμίου των Αγίων εικόνων, Αυτοκράτορος Λέοντος του Γ’ του Ισαύρου. Ο Όσιος
Ιωάννης, που ζούσε στην Δαμασκό (8ος αιώνας) είχε μεγάλη κρατική θέση κοντά στον
άρχοντα της πόλεως. Ο αυτοκράτορας Λέοντας, γνωρίζοντας την αντίθεση του Οσίου Ιωάννη,
τον εσυκοφάντησε με πλαστογραφημένη επιστολή προς τον άρχοντα της Δαμασκού. Την
επιστολή αυτή, την είχε δήθεν γράψει ο Άγιος Ιωάννης προς τον Αυτοκράτορα, με
πνεύμα εχθρικό κατά του Άρχοντα της Δαμασκού, υπονοώντας ότι ήταν προδότης. Μ'
αυτό τον τρόπο ο Αυτοκράτορας ήθελε να εκδικηθή τον Άγιο. Ο δε άρχοντας της
Δαμασκού, που δεν υποπτεύθηκε την δολοπλοκία του Αυτοκράτορα, γεμάτος θυμό,
διέταξε να κόψουν αμέσως, το δεξί χέρι του Οσίου Ιωάννη.
Προς το τέλος της ημέρας, ο Άγιος, που υπέφερε από
φρικτούς πόνους, παρακάλεσε τον Άρχοντα να του επιστρέψει το κομμένο χέρι, κάτι
που έγινε. Ο πονεμένος Όσιος την νύχτα εκείνη κλείσθηκε στο κελλί του και
προσπαθούσε να προσαρμόσει το κομμένο χέρι στην θέση του. Εκεί, μπροστά στην
Ιερή Εικόνα, κρατώντας το χέρι, με κλάμα και πίστη θερμή, παρακαλούσε την
Παναγία να τον θεραπεύσει, προκειμένου να συνεχίσει να υπερασπίζει με την
γραφίδα του την Ορθοδοξία και να ελέγχει τους εικονομάχους. Έτσι προσευχόμενο τον
πήρε ο ύπνος. Και τότε είδε την Θεοτόκο και την άκουσε να του λέει: «Ιωάννη,
ιδού η χείρ σου είναι ήδη υγιής. Του λοιπού εκπλήρωσον εκείνο το οποίον μου υπεσχέθης
εν τη προσευχή σου».
Τότε ξύπνησε ο Άγιος Ιωάννης και άρχισε να ψηλαφεί
το δεξί του χέρι. Εξεπλάγη μόλις διαπίστωσε ότι ήταν στην θέση του!
Συγκινημένος, γονάτισε μπροστά στην Εικόνα της Θεοτόκου και άρχισε να την ευγνωμονεί
για την ευεργεσία Της. Στην συνέχεια, παρήγγειλε και του κατασκεύασαν ένα ασημένιο
χέρι και το τοποθέτησε στο κάτω μέρος της Εικόνας της Παναγίας, η οποία έκτοτε επωνομάσθηκε
«Τριχερούσα».
Το θαύμα της ιάσεως του Οσίου Ιωάννη εξέπληξε τους
κατοίκους της Δαμασκού, ακόμα και τον άρχοντα, ο οποίος κατάλαβε την
συκοφαντία. Του έδωσε μάλιστα την άδεια, που ζητούσε από καιρό επίμονα ο Άγιος,
να φύγει και να μονάσει στην Ι. Μ. του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου, κοντά στα
Ιεροσόλυμα, όπου συνέχισε τον ασκητικό του αγώνα και το συγγραφικό και υμνογραφικό
του έργο, όπως είχε υποσχεθή στην Θεοτόκο. Φεύγοντας από την Δαμασκό, πήρε μαζί
του την Ιερή Εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσης. Η Εικόνα παρέμεινε στην Λαύρα
του Οσίου Σάββα από τα μέσα του 8ου αιώνα μέχρι τον 13ο αιώνα. Τότε επισκέφθηκε
την Ι. Μονή ο Αρχιεπίσκοπος Σερβίας Σάββας, στον οποίο δωρήθηκε η Εικόνα. Ο
Αρχιεπίσκοπος, με τον πατέρα του Συμεών, βασιλέα της Σερβίας, είχαν κτίσει
νωρίτερα την Ι. Μ. Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος, περί το 1197.
Το πόσα χρόνια έμεινε η Εικόνα στην Σερβία είναι
άγνωστο. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι, μετά από καιρό, η Εικόνα της
Τριχερούσης τοποθετήθηκε πάνω σ' ένα μουλάρι, το οποίο αφέθηκε ελεύθερο στην θέληση
της Βασίλισσας των Ουρανών. Μετά από αρκετές ημέρες το μουλάρι έφθασε στο Άγιον
Όρος και σταμάτησε μπροστά στην Μονή Χιλανδαρίου. Οι Μοναχοί με τιμές ετοποθέτησαν
την Εικόνα της Θεομήτορος στο Ιερό Βήμα του Ναού.
Όταν κάποτε κοιμήθηκε ο Καθηγούμενος, η εκλογή
νέου Ηγουμένου προξένησε ταραχές και έριδες στην Αδελφότητα. Την λύση την έδωσε
η Παναγία Δέσποινα με τον εξής τρόπο:
Ένα πρωΐ, που πήγαν οι Μοναχοί στο ναό για
Ακολουθία, είδαν ότι, παραδόξως, η Εικόνα της Τριχερούσης ευρισκόταν στην θέση του
Ηγουμένου. Επειδή νόμιζαν πως κάποιος την είχε μεταφέρει εκεί, την έβαλαν ξανά
στο Ιερό Βήμα, αλλά και την επομένη την ευρήκαν στην θέση του Ηγουμένου, και
πάλι την έβαλαν στο Ιερό. Διέταξαν μάλιστα να σφραγισθούν οι θύρες του ναού και
να επιτηρούνται. Κι όμως, την άλλη ημέρα η Εικόνα, ευρισκόταν πάλι στο στασίδι του
Ηγουμένου. Εκείνη την ώρα κατέφθασε στην Μονή ένας ερημίτης και τους διηγήθηκε
το εξής:
Η Παναγία παρουσιάσθηκε στον ύπνο του και του είπε
να διαμηνύσει στους Μοναχούς να μην ξαναενοχλήσουν την Εικόνα της από την θέση του
Ηγουμένου, γιατί αυτή Μόνη, διά της Εικόνος Της, θα κατέχει στο εξής την θέση του
Ηγουμένου, θα διοικεί και θα κυβερνά το Μοναστήρι.
Από τότε, εδώ και αιώνες, ούτε εκλέγεται, ούτε υπάρχει
Ηγούμενος στο Χιλανδάρι, παρά μόνο Προηγούμενος Τοποτηρητής του Καθηγουμένου,
που υπηρετεί τις υποθέσεις της Μονής. Η θέση του Καθηγουμένου στον Ναό είναι
πάντα κενή και σ' αυτή δεσπόζει η Ιερά Εικόνα της Τριχερούσης.
Πηγή: Αθωνική Πολιτεία, Αρ Φύλλου:248 – ΑΥΓ
2016 σελ.4
