Σάββατο 29 Αυγούστου 2020

Η Ι.Μονή του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου του Κυνηγού - των Φιλοσόφων.

 

                     Η ι.Μονή είναι κτισμένη σε μιά καταπράσινη τοποθεσία στους πρόποδες του Υμηττού. Από την πλατεία της Αγίας Παρασκευής ανεβαίνουμε τη λεωφόρο Αγίου Ιωάννου, στο τέρμα της οποίας στρίβουμε αριστερά και ακολουθώντας τις σχετικές πινακίδες φθάνουμε στο χώρο της ι.Μονής διανύοντας απόσταση 2,9 χιλιόμετρα. Ανασυγκροτήθηκε το 1969. Ως γυναικεία Μονή ανασυστάθηκε το 1975. Υπάγεται στην Ι. Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής και μονάζουν σε αυτή σήμερα 6 μοναχές. Η ι.Μονή αυτή γνώρισε ακμή κατά την Τουρκοκρατία. Σ' αυτήν κατέφευγαν πολλοί και υπήρχε μάλιστα κρυφό σχολείο. Μέσα στον περίβολό της  ευρίσκεται ο κομψότατος βυζαντινός Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, του επονομαζόμενου Κυνηγού, του 11ου αι., σταυροειδής εγγεγραμμένος, δικιόνιος με τρούλο, με μεταβυζαντινό, επίσης τρουλαίο νάρθηκα. Διασώζονται μεταβυζαντινές τοιχογραφίες.


                 Η θέση της ι.Μονής είναι ιδιαίτερα πλεονεκτική. Η θέα προς τα δυτικά της Αττικής είναι πανέμορφη, περνάει πάνω από την πόλη, ακολουθεί τις οροσειρές και απλώνεται στη θάλασσα. Ανατολικά ο κάμπος των Μεσογείων, η Λούτσα και το Πάνειον Όρος. Η μεγαλωσύνη του τοπίου ήταν πάντοτε ένας ισχυρός πόλος έλξης γιά την επιλογή της θέσης των Μοναστηριών. Όμως, την εποχή της ίδρυσης της Μονής των Φιλοσόφων, -όπως αλλιώς ήταν γνωστή η ι.Μονή του Αγίου Ιωάννου-, υπήρχε κι ένας άλλος ισχυρός λόγος. Η εξαιρετική θέα έδινε τη δυνατότητα στους μοναχούς να προειδοποιούνται εγκαίρως γιά τις κάθε είδους επιδρομές, -που την εποχή εκείνη λυμαίνονταν τον τόπο- και να διαφεύγουν προς τις απόκρημνες πλαγιές του Υμηττού. Επίσης ο υψηλός περίβολος γύρω από τη ι.Μονή με τις χοντρές ξύλινες πόρτες και τις πολεμίστρες έδινε στους μοναχούς δυνατότητες άμυνας.

               Σήμερα βέβαια ο υψηλός περίβολος και η βαρειά ξύλινη είσοδος με τον παλαιό όμορφο πυλώνα της, εκτός από τη διαφύλαξη της Μοναστικής ζωής, προδιαθέτουν τους επισκέπτες γιά το πέρασμα από την καθημερινότητα και την εξωστρέφεια, σε ένα χώρο Ορθόδοξης λατρείας, όπου η ζωή εστιάζεται στην εσωτερικότητα. Ο πολύ όμορφος αύλειος χώρος και η διακριτική και γαλήνια εσωτερική ζωή της Μονής, μας προετοιμάζουν γιά την είσοδο στο Ναό. Η ι.Μονή είναι ανοικτή κάποιες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας γιά την επίσκεψη και προσκύνηση του Ναού.


Η ίδρυση και η ιστορία της Μονής

                  Το ιστορικό της ιδρύσεως δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο. Ο Ρώσος αρχαιολόγος Ιωσήφ Στρυκόφσκυ αποδεικνύει ότι η ι.Μονή του Κυνηγού οικοδομήθηκε τον 12ο αι. (πιθανόν το 1185), ίσως και τον 10ο αι. (974 ή 975). Η ι.Μονή έχει δύο ονομασίες: Των Φιλοσόφων και του Κυνηγού. Η πρώτη ονομασία εξηγείται είτε από το γεγονός, ότι ο ιδρυτής της Μονής ήταν μοναχός στην ομώνυμη ι.Μονή στη Δημητσάνα είτε επειδή, αργότερα κατά τους χρόνους της Φραγκοκρατίας, πολλοί μοναχοί της Πελοποννήσου εγκαταστάθηκαν εκεί.

              Η δεύτερη ονομασία προήλθε από τον Βασίλειο τον Κυνηγό, ο οποίος διετέλεσε ηγούμενος της Μονής (τέλη 12ου – αρχές 13ου αι.) και από τον ανεψιό του Λουκά τον Κυνηγό. Οι δύο αυτοί χαρακτηρίζονται ως κτήτορες, διότι ανεκαίνισαν τη Μονή αλλά δεν είναι οι πρώτοι ιδρυτές. Τον Λουκά Κυνηγό διαδέχθηκε ο Νεόφυτος. Σχετικά με το κιόνιο του Νεοφύτου υπάρχουν πολλές απόψεις. Πολλοί το θεωρούν ορόσημο της Γης της Αθήνας. Η ι.Μονή του Κυνηγού-Φιλοσόφων διατηρήθηκε σε ακμή γιά αιώνες, όπως μαρτυρούν τα Μετόχιά της:

1) Αγία Θέκλα - Λεωφόρος Μεσογείων.

2) Άγιος Ιωάννης ο Κυνηγός - Λεωφόρος Βουλιαγμένης.

3) Άγιος Νικόλαος, Κάντζας – Λεοντάρι.

4) Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, Λόφος Μπασταρδάκη. 

5) Άγιος Νικόλαος, Φθισιατρείου Πλατεία Ρηγίλλης.

              Γενικά ιστορικά στοιχεία γιά τη Μονή δεν υπάρχουν. Κατά τον Σουρμελή υποστηρίζεται ότι, σώζονταν έγγραφα τα οποία χάθηκαν κατά την Επανάσταση, όταν και το αρχείο του Μοναστηριού καταστράφηκε. Πάντως τα σημερινά μετόχια της Μονής μαρτυρούν ότι, ήκμασε γιά αιώνες. Η διάλυση από την Αντιβασιλεία 412 από τα 500 Μοναστήρια, ωδήγησε και στην ερήμωση της Μονής. Το 1837 εκποιήθηκε όλη της η περιουσία στην Αττική. Από 1916-17 ως το 1969 αποτέλεσε παρεκκλήσιο του ιερού Ναού Ζωοδόχου Πηγής Παιανίας, ενώ το 1921 ανακηρύχθηκε ως Βυζαντινό μνημείο. Το 1943 επανιδρύθηκε ως μετόχι της Ι.Μ. Φανερωμένης στη Σαλαμίνα και το 1969 ως μετόχι της Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλειστών. Τελικά, το 1975 με Π.Δ., ανασυνεστήθη ως Γυναικεία Κοινοβιακή Μονή και με τη μορφή αυτή υφίσταται ως σήμερα. Στα χρόνια της Κατοχής, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία και βοηθητικοί χώροι ιδιωτών. 


 Το Καθολικό.

1. Το Καθολικό είναι χτισμένο με μεγάλους κυκλικούς λίθους πράγμα που δίνει την υπόνοια ότι προέρχονται από παλαιότερο κτίσμα της περιοχής.

2. Ο τρούλος στηρίζεται σε δύο μαρμάρινους κίονες οι οποίοι αναφέρεται ότι έχουν θεραπευτική δύναμη κατά των ελωδών πυρετών (θέρμες) γι’ αυτό και ο Άγιος καλείται και «θερμαστής». Ο τρούλος είναι κομψός και οκταγωνικός.

3. Στο εσωτερικό του Ναού σώζονται λίγες αγιογραφίες, μολονότι ο Ναός υπήρξε όλος αγιογραφημένος. Δυστυχώς όμως, σε καιρούς ερήμωσης της Μονής, υπήρξαν χωρικοί που σοβάτισαν το Ναό τόσο εκτός όσο και εντός, καταστρέφοντας την αγιογράφηση, προκειμένου να πιάσει ο σοβάς.

4. Πολύ όμορφο είναι και το μαρμάρινο ανάγλυφο τέμπλο του Ναού. Το αρχικό δυστυχώς είχε καταστραφή και ευρέθηκε ένα μόνο τεμάχιο, το οποίο φέρει την επιγραφή «ΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΟΥΠΙΚΛΗΝ»  και το οποίο είχε χρησιμοποιηθή από τους Τούρκους σε οικοδομή της Ακρόπολης. Σήμερα, λοιπόν, στη ι.Μονή υπάρχει το ένα επιστήλιο, ενώ τα λοιπά τεμάχια του τέμπλου είναι απομιμήσεις. Παρά ταύτα ο Ναός δε χάνει την ομορφιά του και σχεδόν αμέσως μπορεί άνετα να αισθανθή κανείς πώς ευρίσκεται στα χρόνια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.


              

Η εσωτερική διακόσμηση του Ναού.


                 Εσωτερικά ο Ναός ήταν παλαιότερα όλος αγιογραφημένος. Σε πολλά σημεία ο Ναός φέρει τρία αλλεπάλληλα στρώματα αγιογραφιών, που όμως έχουν σε μεγάλο βαθμό καταστραφή. Σε χρόνους ερημώσεως, όπως αναφέραμε παραπάνω, χωρικοί σοβάτισαν εξωτερικά και εσωτερικά το Ναό, «σκαλίζοντας» τις αγιογραφίες γιά να πιάσει ο νέος σοβάς και τις κατέστρεψαν. Ωστόσο διασώζονται αγιογραφίες στο Καθολικό και στο νάρθηκα, όσες αποκαλύφθηκαν τυχαία κάτω από το σοβά, που είναι μεταγενέστερες, του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα. Όμως υπάρχουν και παλαιότερα στρώματα ζωγραφικής στον κυρίως Ναό και στο Ιερό, ως επί το πλείστον σπαράγματα ενδυμασίας, που χρονολογούνται στη Βυζαντινή εποχή.

                  Ο Ναός είχε αρχικά ένα ωραιότατο μαρμάρινο ανάγλυφο τέμπλο με θαυμάσιες διακοσμήσεις. Το τεμάχιο του τέμπλου, που  χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους σε κτίριο της Ακρόπολης, φέρει θαυμάσια διακόσμηση και επιγραφή του 1205. Σήμερα μόνο το ένα επιστήλιο υπάρχει στο τέμπλο, ενώ τα άλλα τεμάχια είναι απομιμήσεις.

                Ο φυσικός φωτισμός του Καθολικού είναι αρκετός από τα δύο δίλοβα παράθυρα και τα τέσσερα μονόλοβα του τρούλου. Στο Ιερό,  εκτός από το δίλοβο παράθυρο της κόγχης, υπάρχουν άλλα δύο μικρά μονόλοβα παράθυρα, ένα ανατολικά στην πρόθεση και ένα νοτίως στο διακονικό. Ο φωτισμός του νάρθηκα είναι ελάχιστος, από τα δύο μικρά σχισμοειδή ανοίγματα του τρούλου, αν αγνοήσουμε τις θύρες.

Το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννου του Κυνηγού,

              Ο Ναός πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου, την ημέρα της αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού, με πανηγυρικό Εσπερινό και Θεία Λειτουργία.

                Στις παλαιότερες εποχές, από τις 20 Αυγούστου, οι προεστοί του χωριού αρχικά, οι πρόεδροι της Κοινότητας αργότερα, μαζί με τους επιτρόπους, ευρίσκονταν σε ζωηρή κίνηση. Μάζευαν τους κατοίκους, που πρόθυμα και εθελοντικά είχαν προσφερθή, κι επισκεύαζαν με τις αξίνες και τα τσαπιά τον χωματόδρομο που οδηγούσε από τη γέφυρα των Άσπρων Χωμάτων στην Εκκλησία. Την παραμονή της εορτής άλλοι πετούσαν τις πέτρες, άλλοι με φτυάρια γέμιζαν τις λακκούβες, άλλοι σκούπιζαν τον δρόμο με πρόχειρες σκούπες-φρύγανα κι άλλοι τον κατάβρεχαν με νερό που κουβαλούσαν τα κάρα. Ο δρόμος αυτός, ήταν ο μοναδικός που ωδηγούσε στην ι.Μονή. Ο δυτικός, από την Αγία Παρασκευή, ήταν, μέχρι του 1936 τουλάχιστον, μονοπάτι. Από το μεσημέρι της παραμονής, ο δημόσιος δρόμος του Σταυρού-Λιόπεσι παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση. Πυκνές ομάδες προσκυνητών ή μοναχικές γριούλες, με τα παπούτσια στο χέρι, πορεύονταν πεζοί τον χωματόδρομο (ο δρόμος ασφαλτοστρώθηκε το 1926) συνήθως αμίλητοι, νηστικοί, με ένα κεράκι στο χέρι. Ήταν το τάμα. Μαζί με τους πεζούς, ένα πλήθος γαϊδουράκια με τους επιβαίνοντες, καθώς και κάρα με οικογένειες, πεθερικά με τις νύφες τους - αρραβωνιασμένες ή παντρεμένες - και με το γιο τους γιά οδηγό, πήγαιναν, από νωρίς το απόγευμα, στην Εκκλησία.

             Μετά τον Εσπερινό και την Ακολουθία, που παρατεινόταν με κατάνυξη μέχρι τα μεσάνυχτα, το πλήθος των εκκλησιαζόμενων συνέχιζε την αυστηρή του νηστεία.

           Λίγο ψωμί, ελιές, νερό, και ύστερα οι μεν γεροντότεροι πήγαιναν γιά ύπνο. Οι δε νεότεροι χόρευαν με νταούλια και πίπιζες… Και μόλις ρόδιζε ή αυγή, το σήμαντρο καλούσε πάλι τους πιστούς. Μετά την απόλυση, φαγητό και ύπνος. Το απόγευμα συνεχιζόταν το πρόγραμμα της προηγουμένης ημέρας. Αυτό ήταν το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννου του Κυνηγού.

 


Πληροφορίες και κάποιες φωτογραφίες ελήφθησαν από την ιστοσελίδα: vizantinaistorika