Ο Ι. Ναός του Αγίου Δημητρίου εκτίσθη στα μέσα του 5ου αιώνα (413), πάνω στον τόπο του Μαρτυρίου του Αγίου, από τον Έπαρχο του Ιλλυρικού Λεόντιο, ο οποίος θεραπεύθηκε από ανίατη ασθένεια. Στο χώρο αυτό ευρισκόταν το στάδιο, όπου γίνονταν μονομαχικοί αγώνες. Σ’ αυτό το στάδιο μονομάχησε ο πιστός μαθητής του Αγίου Δημητρίου, Νέστορας, και κατετρόπωσε τον γίγαντα Λυαίο.
Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του Ι. Ναού είναι πεντάκλιτη Βασιλική με εγκάρσιο (κάθετο) κλίτος, διπλά υπερώα (γυναικωνίτες) και μακρές διπλές κιονοστοιχείες.
Στη μέση περίπου του Ι.Ναού, κοντά στην αριστερή κιονοστοιχία του κεντρικού κλίτους, υπάρχει ένα εξαγωνικό μαρμάρινο κιβώριο, εντός του οποίου ευρίσκεται η περικαλλής αργυρά Λάρνακα με τα Χαριτόβρυτα Άγια Λείψανα του Αγίου Δημητρίου, τα οποία ευωδιάζουν και αποτελούν πηγή ευλογίας, θαυμάτων και ευεργεσιών. Αποτελεί μάλιστα το σημαντικώτερο, πολυτιμώτερο και ιερώτερο σημείο του προσκυνήματος εντός του Ι.Ναού!
Η είσοδος της κρύπτης του Αγίου Δημητρίου, ερίσκεται δίπλα στον δεξιό πεσσό του ιερού Βήματος και οδηγεί στο χώρο εκείνο που σύμφωνα με την παράδοσι εφυλακίσθη, μαρτύρησε και ετάφη ο Άγιος Δημήτριος.
Σήμερα κάτω από το ιερό βήμα ευρίσκεται ο κεντρικός χώρος της κρύπτης, η οποία κρύπτη ήταν και αποτελεί μέχρι σήμερα λατρευτικό χώρο, με κέντρο το Ναΰδριο που υπάρχει αριστερά καθώς κατεβαίνουμε. Εκεί είναι και ο τόπος όπου ακριβώς εμαρτύρησε ο Άγιος.
Το μαρμάρινο Κιβώριο που ευρίσκεται στο κέντρο της κρύπτης, είναι το σημείο όπου έρρεε το Αγίασμα και το Μύρο, από αγωγούς που ξεκινούσαν από το φρέαρ και από το κιβώριο του Αγίου, καταλήγοντας στη μαρμάρινη φιάλη, η βάσι της οποίας φαίνεται μπροστά από το Κιβώριο.
Στο χώρο εκτίθενται διάφορα αγγεία, πήλινα, γυάλινα ή μεταλλικά, όπου συνέλεγαν οι πιστοί το Αγίασμα και το Μύρο. Σε χαρακτηριστικά σημεία της κρύπτης υπάρχουν υπολείμματα τοιχογραφιών, επιγραφές και γλυπτά, που προέρχονται κυρίως από τον Ι.Ναό του 5ου αιώνα και τα οποία μαρτυρούν την ιστορία του Ναού του Αγίου Δημητρίου και το μεγαλείο της τιμής του Μυροβλύτη και Προστάτη Αγίου της Θεσσαλονίκης και όλης της Οικουμένης!
Ευχαριστούμε γιά τις όμορφες αυτές φωτογραφίες, την αγαπητή μας Χαρούλα Δ.
Οι φωτογραφίες ελήφθησαν τον Σεπτέμβριο του 2025.
